Over

Wat is troost voor tranen?

Wat doet Troost voor Tranen?

Achtergrond

Het preventieproject ‘Rouw en verlies in verschillende culturen’ van Stichting De Jutters in Den Haag ontving in 2009 de Nationale Jeugdzorgprijs. De prijs werd toegekend omdat er voor het eerst aandacht werd besteed aan de invloed van culturen/religies op het omgaan met rouw en verlies en de focus lag op kinderen en jongeren. In de tussenliggende jaren heeft het project zich ontwikkeld, is er een website ontwikkeld Troost voor Tranen, werden er lessen gegeven op scholen over leven en dood, interviews gehouden met leerlingen en studenten over leven en dood, trainingen gegeven en workshops en materialen ontwikkeld. De ervaringen van kinderen en jongeren zijn weergegeven in twee boeken: “Troost voor Tranen, verhalen over Verlies en Rouw van jongeren uit verschillende culturen” en “Kun je Internetten in de hemel?” (Wienese, 2010, 2014).

Hierin wordt voor het eerst aan kinderen uit verschillende culturen gevraagd hoe ze denken over leven en dood. De afgelopen vier jaar is Troost voor Tranen ook in Suriname actief geweest. De vele opgedane ervaringen in Suriname en in Nederland en veranderingen in de zorg hebben er toe geleid zelf een stichting op te richten met een eigen visie, missie en doelstellingen: Stichting Troost voor Tranen Nederland. De stichting richt zich op verlies door overlijden en op verlies als gevolg van migratie en onderscheidt zich door:

 

  • Aandacht voor diversiteit: er is sprake van een grensoverstijgende werkwijze met betrekking tot etniciteit en levensbeschouwing in Nederland en daarbuiten
  • Aandacht voor de positie van kinderen en jongeren in Nederland en daarbuiten bij verlies door overlijden en bij verlies als gevolg van migratie
  • Innovatie van werkwijze en methodieken in het onderwijs
  • Een bijdrage (te) leveren aan verbinding tussen generaties en culturen
  • Het uitwisselen, delen en toepasbaar maken van kennis, vaardigheden en materialen op het gebied van verlies, rouw en verdriet
  • Identiteit, kracht en mogelijkheden van mensen als uitgangspunt te nemen
  • Het bieden van troost en steun
  • Het vastleggen en delen van levensverhalen.

Troost voor Tranen wil in contact komen met mensen met verlieservaringen en van hen leren. Niet alleen in Nederland maar ook in landen als Suriname waar veel culturen naast elkaar leven en migratie in het land zelf, migratie naar Nederland en omgekeerd het levensverhaal van mensen kleurt. Kennis en ervaring zal gedeeld worden met professionals en mensen met verlieservaringen op lokaal, nationaal en internationaal niveau. De kernmissie van Troost voor Tranen is het zoeken naar verbinding in een wereld die aan verandering onderhevig is. Het gaat om een verbinding tussen generaties en culturen, maar ook om een verbinding met jezelf en met je omgeving. Bewust zijn van je eigen identiteit is belangrijk; je bewust zijn van je wortels. In dit beleidsplan beschrijven we onze visie en missie. Met onze internationale partners in Suriname, Brazilië en in de toekomst Ghana zullen meer dan voorheen kennis en ervaringen worden gedeeld en zal worden nagegaan hoe we elkaar kunnen versterken op materieel en immaterieel gebied.

Visie en Missie

Visie

Het project ‘Rouw en verlies in verschillende culturen’ van De Jutters is ontstaan doordat op een school in Den Haag een docent werd vermoord door een leerling (2004). Jongeren gingen op zoek naar informatie, naar verhalen en naar steun en troost die aansloten bij hun achtergrond. Samen met jongeren is de website Troost voor Tranen gerealiseerd. De website bood informatie en de mogelijkheid tot ondersteuning en herkenning aan en voor jongeren zelf. De website was interactief. Ook ouders, familie en professionals konden informatie vinden over rouw en verlies in verschillende culturen. Jongeren met verlieservaringen werden ingezet bij activiteiten en konden ook op deze manier betekenis geven aan hun eigen verlies: dit omzetten in steun en troost voor anderen. Bij het geven van voorlichting, workshops en trainingen vormde de website Troost voor Tranen met de filmpjes van jongeren en geestelijk begeleiders de spin in het web. Voor het eerst werd in Nederland door hulpverleners aandacht besteed aan de invloed van culturen en religies op het omgaan met leven en dood, waarbij de focus lag op kinderen en jongeren en hun verhalen. Centraal stond het bieden van informatie, steun en troost en het zoeken van betekenisgeving en verbinding. Ook met de kring om kinderen en jongeren heen. De Stichting Troost voor Tranen Nederland gaat nu een nieuwe fase in en richt zich op verlies door overlijden en op verlies als gevolg van migratie. Alle vingers aan een hand verschillen. Iedereen rouwt op zijn manier, binnen het kader van zijn eigen achtergrond en belevingswereld. Omgaan met verlies door overlijden is een levenslang proces. Verwerken van verlies bestaat niet, suggereert dat verdriet overgaat. Dat is niet zo, het gemis blijft en kan in bepaalde fasen van het leven, met name in perioden van verandering, weer hevig worden. Verlies door overlijden is een onderdeel van het leven. Steun en troost, maar ook uitleg aan kinderen en jongeren is noodzakelijk. Kinderen en jongeren hebben vragen, willen dat er naar hen geluisterd wordt en dat ze kunnen/mogen deelnemen aan rituelen en niet worden buitengesloten. Als kinderen en jongeren aan hun lot worden overgelaten kan dat gevolgen hebben voor het rouwen en voor hun ontwikkeling en kan dit een normaal rouwproces belemmeren. Rouw is geen ziekte. Rouw is de keerzijde van liefde. Het is het gevolg van een ingrijpend verlies, dat als het goed gaat na verloop van tijd wordt geïntegreerd in het autobiografisch geheugen. Verlies draag je samen.

Luisteren is bij verlies belangrijk. Verdriet kan leiden tot verbondenheid tussen ouderen en jongeren. Rituelen geven een verbondenheid, maar ook het delen van gevoelens, gedachten en ervaringen. En juist dat laatste is voor sommige ouders/ouderen moeilijk omdat ze niet geleerd hebben hun gevoelens te uiten in woorden en daarnaast hun kind willen beschermen door te zwijgen. In sommige culturen is de dood nog een taboe waar mensen het niet over willen hebben. Verdriet rondom overlijden heeft veel gezichten. Het kan leiden tot gevoelens van somberheid, concentratieproblemen, boosheid en verlies van geloof in jezelf en in de toekomst. Kinderen reageren vaak non-verbaal. Als de reacties te lang voortduren en het normale functioneren beïnvloeden is er hulp en/of begeleiding nodig. Signalering van rouwreacties en van de duur hiervan is belangrijk. Er zijn geen goede of slechte manieren van rouwen. Iedereen reageert anders. Er bestaan risico’s als er op onverantwoorde manier wordt geprobeerd pijn te verdoven door bijvoorbeeld drugs of alcohol. In het westen is sprake van een overleg/praatcultuur. Jongeren leren in Nederland op scholen te  praten over hun gevoelens en gedachten. Als ouders een traditionele achtergrond hebben en niet geleerd hebben hun gevoelens te delen kan dat leiden tot onbegrip en eenzaamheid, met name als rituelen wegvallen. Geloof, religie en cultuur kunnen steun bieden. Identiteit is belangrijk. Wat heeft je gevormd, welke tradities waren er, welke keuzes heb je zelf gemaakt, wat wil je behouden en wat niet. Het is belangrijk je daar bewust van te zijn. Dat geldt met name als het gaat om migratie, zoals bij vluchtelingenjongeren in Nederland, jongeren en ouderen uit het binnenland van Suriname die naar de stad gaan, of zijn geëmigreerd naar Nederland en andersom.

Ook bij Nederlandse jongeren van wie de ouders uit niet-westerse samenlevingen komen, is het zoeken naar een verbinding tussen de generaties. Verdriet om verlies van een dierbare is universeel, het uiten van gevoelens en de manier waarop er mee wordt omgegaan wordt bepaald door cultuur, religie, de groep waartoe men behoort, leeftijd, leefwereld en persoonlijkheid. Als rituelen verdwijnen en als ouders niet geleerd hebben over hun eigen gevoelens en over de dood te praten ontstaat er een vacuüm waar kinderen en jongeren de dupe van kunnen worden. Dit kan er toe leiden dat er op indirecte manieren gezocht wordt naar verbondenheid. Een Chinese vader in Nederland: ‘Ik praat niet met mijn kinderen over mijn moeder, maar ga met mijn kinderen naar het voorouderaltaar en praat daar met haar. Zo leer ik mijn kinderen dat ze altijd met haar kunnen blijven praten.’ We kunnen van elkaar leren en daardoor aansluiten bij de belevingswereld en achtergrond van de ander. Zoeken naar wat de ander steun en troost geeft, zoeken naar verbinding en zoeken naar mogelijkheden het taboe rondom de dood te doorbreken en het op directe of indirecte manier bespreekbaar te maken. Dat is waar Troost voor Tranen voor staat. Er is niet één manier van rouwen. Alle vingers aan een hand verschillen. Iedereen rouwt op zijn manier binnen het kader van zijn eigen achtergrond en belevingswereld.

Op organisatieniveau betekent dit dat het bestuur van Stichting Troost voor Tranen divers is en dat het doel van de stichting is: ‘Verbinden en Kennisoverdracht’. Door het organiseren van expertmeetings op lokaal, nationaal en internationaal niveau kunnen aan professionals en ervaringsdeskundigen in Nederland en daarbuiten handvatten worden aangereikt op het gebied van rouwondersteuning en -begeleiding. Dat is pas mogelijk wanneer we aan degenen om wie het gaat vragen wat hen steun en troost biedt, welke vragen er zijn en welke rituelen kunnen ondersteunen. Dan pas kunnen we steunen bij het zoeken naar verbinding met zichzelf en de omgeving en steunen bij het komen tot verzoening en acceptatie. Samenwerking met organisaties met vergelijkbare doelstellingen op lokaal, nationaal en internationaal niveau is noodzakelijk.

 

Missie

Troost voor Tranen biedt steun en troost bij verlies door overlijden en bij verlies als gevolg van migratie. Erkenning en herkenning vindt plaats door:

  • Te luisteren naar de verhalen, ervaringen en de belevenissen van de ander
  • Het leggen van verbindingen tussen generaties en culturen
  • Het leggen van verbindingen met mensen met verlieservaringen en met professionals in Nederland en daarbuiten
  • Het vertellen en delen van levensverhalen, rituelen, kennis en wijsheid
  • Het bespreekbaar maken van de dood op directe of indirecte manier

Hierdoor kan steun en troost aansluiten bij de mensen om wie het gaat, worden verhalen doorverteld en is innovatie mogelijk door samenwerking en verbinding.

Bestuur

Het bestuur bestaat uit de voorzitter Ineke Wienese, de secretaris Ricardo Lemmer en de penningmeester Theo Mahieu. In 2019 zullen twee jongeren deel gaan uitmaken van het bestuur. Taak van het bestuur is: het creeëren van voorwaarden voor het realiseren van de missie en visie, de doelstellingen en het toezien hierop.