Wat is verdriet? Hoe kan je iemand helpen met verdriet? En gaat verdriet ooit over? Dat zijn maar enkele vragen die aan Manu Keirse, klinisch psycholoog en dé specialist in rouwverwerking en verdriet werden gesteld. “Als je in staat bent van iemand te houden, dan ben je in staat om diep verdriet te ervaren.” Een rustgevend gesprek met Manu, waar een traantje soms niet ver weg was.’
Tekst en foto: Lobke Gielkens
1) Verdriet, wat is dat eigenlijk?
Verdriet is naast droefheid en depressie, een heel scala van gevoelens, gaande van angst, agressie, tot schuldgevoelens, verwarring maar ook opluchting en nog zoveel meer. Het raakt niet alleen de gevoelens, maar het dringt door tot in elk domein van het leven: de werk-en thuissituatie, de school,… . Alle gevoelens zoals boosheid, schuldgevoelens,… kunnen bij verdriet naar buiten komen, want alles heeft met pijn te maken, de pijn moet eigenlijk naar buiten komen.
2) Verdriet, gaat dat ooit over?
Gemis blijft bij, verdriet verzacht met de tijd. Na het verlies komt er wel een moment dat je opnieuw van het leven kan genieten en dat je gewoon gelukkig kan zijn. Maar bij bepaalde kruispunten van het leven kan je verdriet plots opkomen. Ik denk aan een jongen wiens vader stierf toen hij drie jaar oud was. Op zijn veertiende is hij gecrasht, want het begin van zijn puberteit en het op zoek gaan naar zijn mannelijkheid deed hem denken aan zijn vader.
De stelling ‘de tijd heelt alle wonden’, klopt ook niet helemaal. De tijd heeft nog nooit wonden genezen. Als iemand betrokken is bij een ongeval en een zware wonde heeft aan zijn been en je zegt dan: ‘de tijd geneest de wonde’, dan zal dat niet zo zijn. Die wonde moet op geregelde tijdstippen en op een steriele wijze worden verzorgd en gereinigd en het verband moet worden ververst. Als je dat niet doet, zal de wonde ontsteken en zal het been geamputeerd moeten worden. Dat is ook zo met de wonde van het verdriet, die geneest ook niet vanzelf. Als niemand er naar omkijkt wordt het erger en erger.
“Verdriet kan doordringen in elk domein van het leven”
3) Stel dat je iemand dierbaar verliest, iedereen zal op zijn eigen manier rouwen. Maar wat zijn goeie manieren om te rouwen?
Je voelt je lichamelijk ziek, alles kan pijn doen. De last die je draagt op je schouders zet zich vast in je lichaam. Je kunt rug-, buik-, of hoofdpijn hebben en je bent tastbaarder voor om het even welk infectie. Je kunt je niet concentreren op andere zaken, of je vergeet dingen op school. Je kan ook compleet geïsoleerd geraken of je kan heel boos of heel agressief worden.
4) Tegenwoordig zijn er ook rouwmomenten op Internet zoals bijvoorbeeld MyDeathSpace of blogs voor doden. Vind je dit positief of sta je er eerder weigerachtig tegenover?
Ik ben zelf geen internetfiguur, maar het is zeker een medium waar de jonge generatie zodanig mee vertrouwd is, zelfs verslaafd aan is. Je kan je op allerlei manieren uiten op Internet, dus voor rouwsituaties heeft dit zeker ook een positief effect. Maar het kan nooit de warmte en de genegenheid van het directe contact vervangen. Internet blijft een technisch medium, je kan door het Internet niet geknuffeld worden.
5) Wat kan je zeggen tegen iemand die verdriet heeft?
Mijn voornaamste boodschap is: vergeet die vraag. De vraag is wel: wat zou die persoon met verdriet aan mij te zeggen hebben? Je moet naar die persoon gaan om ernaar te luisteren. De belangrijkste woorden die je moet onthouden zijn: ‘Vertel eens…’. ‘Vertel eens hoe het geweest is sinds we elkaar de laatste tijd ontmoet hebben’. Maar om te kunnen luisteren naar gevoelens moet je rust hebben in jezelf. Je moet je psychologisch voorbereiden om te gaan luisteren naar mensen en er echt tijd voor maken. Een snelle vraag als ‘Hoe is het?’, daar help je niemand mee. Je moet echt tijd maken voor mensen die rouwen.
6) En wat doe je als je ouders zijn gescheiden, dat is toch ook een vorm van verlies hé?
Echtscheiding is inderdaad het verlies van een veilig nest. Er wordt vaak gezegd dat echtscheiding het ergste is voor jongeren en kinderen, maar dat is niet waar. Het beste is opgroeien in een harmonisch gezin, het tweede beste is een harmonische scheiding, het derde beste is een conflictueuze scheiding, het aller slechtste is heel je kindertijd doorbrengen in een conflictueus gezin. Echtscheiding is dus zeker niet het ergste, maar het tweede beste. Belangrijk is dat je op tijd weet wat er aan de hand is en dat je niet moeten kiezen tussen één van je ouders, dat je en positief beeld hebt over je beide ouders.
7) We hebben al eens te maken met liefdesverdriet. Hoe uit zich dat?
Liefdesverdriet is vaak heel ondermijnend, zeker als je nog jong bent. Als je alles geïnvesteerd hebt in je relatie en als die plots wordt afgebroken, dan stort je hele wereld in. Als je jong bent, heb je nog niet de levenservaring om te weten dat dit verdriet wel over gaat. Er zijn nog andere mensen waar je van kan gaan houden. Maar je moet eerst door die verschrikkelijke pijn gaan om opnieuw te kunnen geloven in de toekomst. Lijden onder een afgebroken relatie is perfect normaal. Als je daar niet onder lijdt, is dat een teken dat je een relatie een mechanisch ding vindt.
“Je kunt wenen van blijdschap en lachen van verdriet”
8) Geluk en verdriet liggen soms dicht bij elkaar. Waar ligt de grens?
Je kunt wenen van blijdschap en lachen van verdriet. Verdriet heeft te maken met liefde. Als je erg van iemand houdt, dan zijn we verdrietig als er met die persoon iets gebeurt. De weg van verdriet naar vreugde is heel gemakkelijk te overschrijden. Als je iemand verliest bijvoorbeeld, kan je plots heel blij zijn, zeker als je denkt aan de leuke ervaringen die je met deze persoon hebt meegemaakt.
9) Is er een verschil tussen het verdriet van mannen en vrouwen?
Mannen zijn even veel in staat om verdriet te ervaren dan vrouwen. Maar vrouwen brengen het wel anders naar buiten. Van jongs af aan wordt aan jongens gezegd dat grote jongens niet huilen, dat ze goed op hun zusje moeten passen, de jongen wordt in de beschermende rol geduwd en emoties worden sneller onderdrukt. Meisjes kunnen daardoor hun verdriet gemakkelijker uiten.
10) Bestaat er in onze maatschappij nog altijd een taboe rond verdriet?
Absoluut. Je moet je eens voorstellen dat de Eerste Minister met de tranen in zijn ogen in het parlement staat, sommigen zouden misschien een positief gevoel hebben, maar de meeste gaan dit niet zo positief ervaren. In onze cultuur zie je dat verdriet vaak ontlopen wordt en dat mensen het niet ter sprake durven brengen. Ik pleit daarom voor meer openheid over rouwen en verlies.
Wil je weten hoe je iemand kan helpen met verdriet?Dan raden wij je het boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ van Manu Keirse aan. Dit is een onmisbare gids voor al wie rouwende mensen of mensen met verdriet wil helpen. Maar je kunt het uiteraard ook zelf gebruiken als je verdrietig bent. ‘Helpen bij verlies en verdriet’Uitgegeven bij uitgeverij Lannoo, telt 278 blz, prijs 17,95 euro. Meer info www.lannoo.comwww.lannoo.com